GenAI osłabia umiejętność krytycznego myślenia?

Generatywna sztuczna inteligencja, taka jak Copilot, DeepSeek czy ChatGPT, może poprawiać efektywność w pracy, ale jednocześnie prowadzić do osłabienia umiejętności krytycznego myślenia – ostrzega Microsoft. Nowe badania pokazują, że długoterminowe poleganie na AI może skutkować utratą zdolności rozwiązywania problemów.

Wpływ AI na krytyczne myślenie – wyniki badań

Microsoft we współpracy z Carnegie Mellon University przeprowadził badanie na grupie 319 pracowników, analizując wpływ generatywnej sztucznej inteligencji na procesy myślowe w miejscu pracy. Wyniki badań nie napawają optymizmem – naukowcy zauważyli, że pracownicy korzystający z narzędzi AI w rutynowych zadaniach zaczęli mniej angażować się w krytyczną analizę informacji.

Raport wskazuje na „pogorszenie funkcji poznawczych, które powinny być zachowane” i porównuje skutki automatyzacji pracy do efektu zmniejszonej pamięci u użytkowników smartfonów czy osłabionej koncentracji wynikającej z nadmiernego korzystania z mediów społecznościowych.

Przesunięcie uwagi z rozwiązywania problemów na weryfikację wyników pracy AI

Według badaczy użytkownicy narzędzi generatywnych zaczynają koncentrować się bardziej na weryfikacji odpowiedzi dostarczanych przez AI niż na samodzielnym poszukiwaniu rozwiązań.

„Wysiłek wkładany w krytyczne myślenie przesuwa się z gromadzenia informacji na ich weryfikację; z rozwiązywania problemów na integrację odpowiedzi AI; oraz z wykonywania zadań na nadzorowanie procesu” – podsumowują naukowcy.

Co ciekawe, im większe zaufanie do narzędzi AI miał badany pracownik, tym rzadziej angażował się w dogłębną analizę wyników. Może to prowadzić do sytuacji, w której decyzje podejmowane są automatycznie, bez pełnej refleksji nad ich zasadnością.

Zbyt mocne poleganie na AI może stać się problemem

Microsoft, który intensywnie rozwija swoje narzędzia AI, takie jak Copilot, ostrzega, że konieczne jest znalezienie odpowiedniego balansu między automatyzacją a ludzką kontrolą nad procesami decyzyjnymi.

Niektórzy pracownicy sięgają po AI bez formalnej zgody swoich firm, co dodatkowo komplikuje sytuację. Choć narzędzia te mogą odciążać z rutynowych zadań, to ich nadmierne używanie może skutkować „atrofią” zdolności rozwiązywania problemów.

Badania Stanford University pokazują, że praca w duecie z AI zwiększa produktywność, ale jednocześnie podkreślają ryzyko nadmiernego polegania na generatywnych narzędziach, co może prowadzić do braku kwestionowania decyzji technologii.

Co dalej? Wyzwania dla twórców narzędzi AI

Microsoft i badacze z Carnegie Mellon apelują do twórców narzędzi generatywnej AI, by lepiej projektowali swoje produkty pod kątem wspierania krytycznego myślenia.

„Aby AI wspierało pracowników, musimy skupić się na ich świadomości, motywacji i możliwościach krytycznej analizy wyników” – zaznaczają autorzy badania.

Oznacza to potrzebę stworzenia mechanizmów, które nie tylko generują odpowiedzi, ale także skłaniają użytkownika do ich przemyślenia.

Generatywna AI ma ogromny potencjał w transformacji miejsc pracy, ale jej rozwój musi iść w parze z edukacją i świadomością użytkowników, by uniknąć długoterminowego osłabienia ludzkich zdolności poznawczych.