Koszty pracy a konkurencyjność – Badanie Ayming Polska wykazało, że 60% firm uważa koszty pracy za zbyt wysokie!

5 października 2023

Wzrost godzinowych kosztów pracy w Polsce w 2023 roku wyniósł 10,8% co znacznie przewyższa średnią europejską (5,0% dla strefy euro, 5,3% dla całej UE). Badanie Ayming Polska wykazało, że 60% firm uważa koszty pracy za zbyt wysokie. Najbardziej problematycznym obszarem okazały się wynagrodzenia pracowników, stanowiące wyzwanie dla aż 82% firm.

Koszty zatrudnienia to wszystkie wydatki ponoszone przez pracodawcę w związku z zatrudnieniem pracowników, na które składają się wynagrodzenia, składki na ubezpieczenie społeczne i podatki płacone przez pracodawcę.

W pierwszym kwartale 2023 r. Polska odnotowała 10,8% roczny wzrost nominalnych godzinowych kosztów pracy, ze zwyżka płac o 10,7% i 10.9% pozapłacowych kosztów pracy. Jeśli chodzi o średnią dla Europy, w pierwszym kwartale 2023 r. zanotowano znacznie skromniejszy, bo 5,0-procentowy wzrost godzinowych kosztów pracy w strefie euro i 5,3-procentowy na terytorium całej UE w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku.

W obliczu rosnących kosztów pracy, wyróżniamy się na tle innych krajów Unii, a ta sytuacja stawia nas przed istotnymi wyzwaniami. Chociaż płace rosną, jest to często reakcja na wysoką inflację, co raczej pozwala utrzymać siłę nabywczą niż świadczy o rzeczywistej poprawie warunków zatrudnienia. Oprócz tego, taka sytuacja stwarza zagrożenie utraty konkurencyjności polskich przedsiębiorstw na rynku globalnym – komentuje Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik, Dyrektor Konsultingu w Ayming Polska. W tym kontekście przedsiębiorcy powinni zwrócić szczególną uwagę na to, gdzie dokonują oszczędności. Istnieją koszty operacyjne, których redukcja nie wpływa bezpośrednio na pracowników. Dostępnych jest również dużo zewnętrznych źródeł, z których firmy mogą czerpać środki zasilające ich budżety. Wiele firm wciąż nie przygląda się mniej oczywistym rozwiązaniom typu weryfikacja składki wypadkowej czy zastosowanie ulg podatkowych – dodaje.

60% firm walczy z wysokim poziomem kosztów pracy

Z „Badania obszaru kosztów pracy i środowiska pracy w przedsiębiorstwach w Polsce” przeprowadzonego przez Norstat na zlecenie Ayming wynika, że aż 60% badanych Dyrektorów Finansowych i Dyrektorów HR oceniło koszty pracy jako zbyt wysokie. Oznacza to, że większość firm odczuwa presję związaną z kosztami zatrudnienia i utrzymania środowiska pracy. Znacznie mniej przedsiębiorców, bo 35%, uważa, że koszty te znajdują się obecnie na odpowiednim poziomie. Z kolei zaledwie 5% firm oceniło koszty pracy jako za niskie.

Nie wszystkie koszty da się zredukować

Zapytani o główne bariery powstrzymujące przed redukcją kosztów pracy, przedsiębiorcy w 83% przypadków wskazali, że nie wszystkie koszty da się zredukować. Faktycznie, cięcia w nieodpowiednich obszarach mogą skutkować gorszą jakością usług czy niższym morale pracowników.

Bez względu na rozmiar łącznej puli wydatków, koszty można niwelować chociażby zwrotami w ramach różnego rodzaju ulg podatkowych. Wystarczy, że firma prowadzi działania, które są innowacyjne na skale przedsiębiorstwa by skorzystać z ulgi podatkowej na badania i rozwój. Ulga B+R jest dostępna od 2016 r. dla wszystkich przedsiębiorców inwestujących w innowacje. Od 2022 r. każda firma może odliczyć do 200% kosztów kwalifikowanych ponoszonych w związku z rozwojem – komentuje Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik.

Dużym wsparciem w tym kontekście może być również obniżenie kosztów które nie wpłynie bezpośrednio na pracowników. Dobry przykład stanowi weryfikacja wysokości składki wypadkowej. Takie działanie może wygenerować oszczędności rzędu nawet 3% wszystkich wynagrodzeń wypłacanych w firmie w skali roku. Jest to o tyle ważne, że zgodnie z danymi ZUS, w 2022 roku liczba firm płacących składkę wypadkową równą lub wyższą niż wynika to z ich kodu PKD wyniosła aż 70 tys. – tłumaczy Piotr Radko, Dyrektor Linii Biznesowej Kosztów Pracy, Ayming Polska.

W kontekście wcześniej wspominanych barier, 29% firm wskazało na brak niezbędnych zasobów kadrowych do wdrożenia zmian, a 25% brak czasu. 18% firm przyznało, że nie stać ich na współpracę z firmami konsultingowymi. Dla 11% firm barierą był brak wiedzy o dostępnych rozwiązaniach. Zaledwie 4% firm nie napotkało na żadne bariery w racjonalizacji kosztów.

Wynagrodzenia pracowników – kluczowy obszar kosztów dla firm

Obszar kosztów pracy, który przedsiębiorcy wskazali jako największe wyzwanie to wynagrodzenia pracowników i związane z nimi koszty – problem ten zidentyfikowało aż 82% badanych firm. Innym istotnym obszarem, wymienianym przez ponad połowę respondentów, są koszty zatrudnienia, wyposażenia i podnoszenia kwalifikacji pracowników.

Wynagrodzenia pracowników mogą w części zostać pokryte dzięki wspomnianej wcześniej uldze B+R. W podobny sposób działa inny instrument, na który warto zwrócić uwagę czyli ulga na innowacyjnych pracowników. Mogą z niej skorzystać przedsiębiorcy, którzy ponieśli stratę za rok podatkowy lub jeśli wysokość dochodu z ich działalności gospodarczej była niższa od kwoty przysługujących im odliczeń z tytułu działalności B+R. Ulga na innowacyjnych pracowników pozwala na obniżenie kwoty zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzeń pracowników bezpośrednio zaangażowanych w prace B+R – komentuje ekspertka Ayming Polska.

Kierunek – transformacja cyfrowa i poprawa warunków BHP

Transformacja cyfrowa stanowi wyzwanie dla 36% firm. Dla wielu z nich oznacza to inwestycje w nowe technologie, szkolenia pracowników oraz dostosowanie modelu biznesowego do zmieniających się realiów rynkowych.

Wobec tak postawionego wyzwania, przedsiębiorcy mogą skorzystać z szeregu dostępnych ulg i dofinansowań. Dzięki uldze na robotyzację oraz programom unijnym takim jak np. KPO A 2.1.1., mogą oni skorzystać z istotnego wsparcia finansowego. Programy te mają na celu stymulowanie inwestycji w zaawansowane technologie, co może znacząco przyspieszyć proces adaptacji firm do nowych warunków – mówi Hrynkiewicz-Sudnik.

Z kolei dla 29% firm poważnym wyzwaniem, które wymaga odpowiedniego zaangażowania finansowego okazują się być kwestie związane z bezpieczeństwem i higieną pracy.

W tym wypadku, przedsiębiorcy nie są pozostawieni samym sobie. Programy dofinansowania prowadzone przez ZUS, takie jak ten dla działań poprawiających BHP, umożliwiają firmom poprawę warunków pracy pracowników przy niewielkich inwestycjach – tłumaczy Piotr Radko.

Ciekawym jest, że tylko 4% firm zauważa problem w kosztach związanych z pracą zdalną, co sugeruje postępującą adaptację do tego modelu pracy. Zaledwie 2% firm nie doświadcza żadnych wyzwań związanych z kosztami pracy. To tylko potwierdza jak powszechnym problemem jest ten aspekt prowadzenia firmy.

„Badanie obszaru kosztów pracy i środowiska pracy w przedsiębiorstwach w Polsce” przeprowadzono w Q1 2023 w oparciu o trzy metody: indywidualne wywiady online (IDI) przez Zoom z 12 CEO/CFO/właścicielami i dyrektorami HR z firm zatrudniających powyżej 200 osób, 160 wywiadów telefonicznych CATI z przedstawicielami firm zatrudniających od 100 pracowników, oraz 100 ankiet online CAWI z liderami firm o podobnym profilu zatrudnienia.