Nowa perspektywa finansowa dla inwestycji w sieci telekomunikacyjne, czego konkretnie po nowych konkursach mogą spodziewać się beneficjenci.

Gdzie i kiedy powstaną sieci telekomunikacyjne dofinansowane w nowej perspektywie finansowej? Czego po nowych konkursach mogą spodziewać się beneficjenci, operatorzy detaliczni oraz przyłączeni abonenci? Odpowiada adwokat Maciej Jankowski, Kancelaria Prawna Media.

Nowa perspektywa finansowa to konglomerat programów, nakierowanych na inwestycje w różnych gałęziach gospodarki oraz usługi publiczne. Jednym z obszarów wsparcia ma być także, podobnie jak w latach 2014-2020, budowa nowoczesnych sieci telekomunikacyjnych. Środki na ten cel będą przeznaczone w dwóch programach:

• Krajowym Planie Odbudowy (KPO) – szczególnym programie unijnym nakierowanym na odbudowę po pandemii oraz wzmocnienie odporności gospodarek państw członkowskich na podobne zdarzenia, oraz
• Funduszach Europejskich na Rozwój Cyfrowy (FERC) – jednym z programów realizowanych w ramach polityki spójności w latach 2021 – 2027.

Maksymalna suma środków dostępnych na budowę nowych sieci ma wynieść ok. 2 mld euro (800 mln w FERC i ok. 1,2 mld w KPO). Oba programy, przynajmniej według pierwotnego założenia, nakierowane są na nieco różne obszary.

„KPO ma służyć podłączeniu wszystkich pozostałych „białych plam”, czyli adresów gdzie dziś w ogóle nie istnieją żadne sieci szerokopasmowe (pozwalające na dostęp do internetu o prędkości co najmniej 30 Mbps). FERC z kolei ma służyć inwestycjom także w „szarych plamach”, czyli np. modernizacji istniejących sieci szerokopasmowych od 30 do 100 Mbps do prędkości gigabitowych. W obu programach mają powstać sieci umożliwiające podłączenie do internetu o prędkości co najmniej 100 Mbps, z możliwości rozwoju do sieci gigabitowych. – zaznacza adwokat Maciej Jankowski, Kancelaria Prawna Media. Czy wszystkie te środki będą rzeczywiście i realnie dostępne dla telekomów? Czas pokaże. W związku z opóźnieniem w uzgodnieniu KPO istnieje obawa, że czas pozostały na realizację projektów będzie zbyt krótki, aby wykorzystać wszystkie dostępne środki.”

Stan prac nad szczegółowymi warunkami programów

Nie ogłoszono jeszcze żadnych naborów na projekty finansowane w nowej perspektywie. Według informacji przekazywanych pod koniec 2021 r., planowano ogłoszenie takich naborów na połowę 2022 r. Plany to, po czasie, uznać należy za nierealne, a obecnie otwarcia konkursów należy spodziewać się raczej pod koniec bieżącego roku (2022). W chwili pisania tego artykułu trwają prace nad przygotowaniem szczegółowej dokumentacji programów (lista adresów, zasady naborów, wytyczne w zakresie kwalifikowalności itp.). Co jednak najciekawsze, w czasie prac decydują  się także założenia przyszłych konkursów. Zdecydowanie warto przyjrzeć się prowadzonym w tym zakresie dyskusjom i postulatom branży. Może się bowiem okazać, że dofinansowania dostępne w KPO i FERC będą udostępniane na zupełnie innych warunkach niż środki dostępne w programie POPC.

Gdzie i kiedy powstaną nowe sieci? Jakich projektów można się spodziewać?

Jak wskazano wcześniej, największa pula środków ma być dostępna w ramach KPO. Ok. 1,2 mld euro powinno zostać przeznaczone zatem na podłączenie pozostałych w Polsce białych plam – obszarów bez szerokopasmowego internetu. Jako że duża część tego typu adresów została już podłączona w ramach POPC, branża spodziewa się raczej trudnych inwestycyjnie obszarów, m.in. niewykorzystanych w POPC (Polska wschodnia). Koszty przyłączenia takich punktów mogą być znaczne, zwłaszcza w realiach szalejącej inflacji i niedoboru siły roboczej, a trzeba mieć na uwadze, że pokrycie białych plam wydaje się priorytetem nowej perspektywy. Oznacza to, że jeżeli środki KPO nie będą wystarczające, wykorzystane zostaną na ten cel także środki z FERC (co uszczupli środki dostępne na atrakcyjniejsze inwestycyjnie szare plamy).

„Otwarta pozostaje obecnie kwestia wielkości obszarów konkursowych. Na gruncie POPC istniał w tej materii spór pomiędzy większymi telekomami, preferującymi duże obszary, a lokalnymi operatorami, których możliwości inwestycyjne były ograniczone do projektów o wartości 5 – 10 mln złotych. We wszystkich naborach POPC, poza pierwszym, przyjęto ostatecznie podejście preferujące większych przedsiębiorców, zdolnych do realizacji projektów o wartości od kilkudziesięciu do nawet ponad stu milionów złotych. Nie wiadomo jednak czy podejście to zostanie utrzymane w nowej perspektywie finansowej. Środki z KPO muszą zostać wykorzystane do końca 2026 r., co przy istniejącym opóźnieniu zatwierdzenia programu skraca czas realizacji projektów do ok. 3 lat. To może być za krótko na wykonanie naprawdę dużych projektów i skutkować preferencją mniejszych obszarów. Pewne szanse na realizację większych projektów daje FERC (termin do 2027 r.), ale i tu trzeba mieć na uwadze, że część środków musi zostać wydatkowana wcześniej (nie można wydać wszystkich środków dopiero w 2027 r.). Oznacza to, że być może i w tym programie konieczne będzie ogłoszenie przynajmniej kilku mniejszych obszarów. Opóźnienia we wdrożeniu nowej perspektywy mogą zatem stanowić szansę dla mniejszych telekomów.” – zwraca uwagę adwokat Maciej Jankowski, Kancelaria Prawna Media.

Czy możliwe będzie łączenie dofinansować z KPO i FERC w jednym projekcie?

Jako że dofinansowania do sieci telekomunikacyjnych mają być podzielone na dwa programy powstaje naturalne pytanie – czy możliwe będzie współfinansowanie jednego projektu z obu programów? Dawałoby to ciekawe możliwości w zakresie projektowania obszarów konkursowych, które mogłyby łączyć zarówno białe jak i szare plamy. Udział atrakcyjniejszych inwestycyjnie szarych plam w danym obszarze, mógłby zachęcić telekomy do zainwestowania także w trudne inwestycyjnie sąsiednie białe plamy. Być może to skłoniłoby do inwestycji na obszarach pominiętych w POPC. Od strony prawnej taka możliwość istnieje. Czy jednak zostanie wykorzystana?

„Niestety wydaje się to raczej trudne, choćby ze względu na różne okresy kwalifikowalności wydatków w obu programach. Wydaje się zatem, że należy się bardziej spodziewać oddzielnych naborów na projekty finansowane osobno z KPO i FERC.” – podkreśla adwokat Maciej Jankowski, Kancelaria Prawna Media.

Czy abonenci uzyskają realny dostęp do szerokiej oferty usług detalicznych? Czy w sieciach KPO/FERC będzie większa konkurencja niż w sieciach POPC?

Program POPC okazał się dużym sukcesem od strony realizacji założonych wskaźników, w tym liczby podłączonych gospodarstw domowych i ilości środków finansowych jakie udało się wydać. Na etapie eksploatacji wybudowanych w POPC sieci da się dostrzec przynajmniej dwa problemy znacząco ograniczające ich realne wykorzystanie. Pierwszym jest brak dofinansowania budowy przyłącza abonenckiego, którego koszt częstokroć zniechęca klientów do korzystania z usług dostępnych w nowej sieci. Drugim jest ograniczona penetracja sieci POPC przez dużych operatorów detalicznych, którzy mogliby oferować swoje usługi w oparciu o dostęp hurtowy zapewniany przez inwestora. Branża składa postulaty mające na celu wyeliminowanie w nowej perspektywie obu tych problemów. Po pierwsze, jest to postulat objęcia dofinansowaniem także przyłączy. Obecna treść Rozporządzenia GBER umożliwia dofinansowanie kosztów budowy przyłącza, więc kwestia ta pozostaje otwarta. Pomimo iż rozszerzenie katalogu kosztów objętych dofinansowaniem skutkować musi naturalnie ograniczeniem pokrycia, racjonalniejsze wydaje się podłączenie mniejszych sieci, ale z realniejszą perspektywą ich wykorzystania. Po drugie, branża postuluje ujednolicenie procesów w zakresie sprzedaży usług hurtowych w sieciach nowej perspektywy, a być może także budowę jednolitego systemu informatycznego skupiającego sieci wszystkich beneficjentów.

„Zróżnicowanie takich procesów oraz idące za tym różnice w budowie systemów informatycznych poszczególnych inwestorów, powodują po stronie operatorów chcących korzystać z dofinansowanych sieci duże koszty przyłączenia i integracji IT, zarządzania zamówieniami oraz obsługi klienta detalicznego. Wszelka standaryzacja w tym zakresie z pewnością pozwoli rozszerzyć wykorzystanie sieci, a co za tym idzie dostęp podłączonych abonentów do szerokiej oferty detalicznej. Na dzień dzisiejszy żadne decyzje nie zostały jednak podjęte.” – podkreśla adwokat Maciej Jankowski, Kancelaria Prawna Media.

Jakie jeszcze zagadnienia interesują branżę?

Opisane wyżej zagadnienia nie są jedynymi, które pozostają nierozstrzygnięte, a które elektryzują zarówno potencjalnych beneficjentów jak i podmioty zamierzające oferować usługi detaliczne w wybudowanych sieciach. Wymienić tu można chociażby:

• Uproszczenie zasad rozliczania projektów, poprzez rezygnację z analizowania poszczególnych wydatków na rzecz stawek jednostkowych za podłączone adresy;
• Możliwa rezygnacja ze sformalizowanych wymogów w zakresie wyboru przez beneficjentów wykonawców prac budowalnych i projektowych;
• Wprowadzenie zasad indeksowania poziomu dofinansowania w oparciu o wskaźnik inflacji;
• Wypracowanie przez władze centralne wytycznych lub zbiorów dobrych praktyk, w celu ułatwienia współpracy beneficjentów z samorządami oraz spółkami państwowymi, w szczególności PKP (uzgodnienia z powyższymi podmiotami często opóźniają realizację projektów);
• Uproszczenie beneficjentom możliwości zmiany punktów adresowych wybranych do podłączenia w toku realizacji projektów.

Zasady realizacji projektów w nowej perspektywie finansowej będą jednym z tematów omawianych podczas najbliższej Konferencji Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej, która odbędzie się w dniach 23-24 maja 2022 r.