Polski Instytut Ekonomiczny: Polska potrzebuje strategii AI – czas na priorytetyzację i działanie

Polski Instytut Ekonomiczny opublikował raport pt. „W poszukiwaniu priorytetów rozwoju AI w Polsce”, który stanowi ważny głos w trwających pracach nad krajową strategią dla sztucznej inteligencji. Dokument identyfikuje kluczowe bariery, potencjał oraz możliwe kierunki interwencji państwa, wskazując, że bez systemowego podejścia Polska może stracić szansę na skuteczne wykorzystanie AI jako motoru rozwoju gospodarczego.
Choć znaczenie sztucznej inteligencji dla zwiększenia produktywności i jakości usług nie budzi już wątpliwości, dane dotyczące jej wykorzystania w Polsce są alarmujące. W 2024 roku jedynie 5,9% przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 10 osób deklarowało wdrożenie AI – co plasuje nasz kraj na przedostatnim miejscu w Unii Europejskiej. Wśród małych i średnich firm aż 33% nie wykazuje żadnego zainteresowania technologiami cyfrowymi, a 55% nie widzi potrzeby inwestowania w AI. Tymczasem to właśnie ten sektor odpowiada za niemal połowę PKB i ponad 99% wszystkich firm w kraju.

Trzy możliwe podejścia do priorytetyzacji AI
PIE proponuje trzy komplementarne podejścia, które mogą posłużyć jako fundament dla nowej strategii rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce:
- Stos technologiczny – analiza poszczególnych warstw niezbędnych do funkcjonowania AI (od sprzętu po aplikacje), ze szczególnym uwzględnieniem zależności technologicznych i możliwości zagospodarowania nisz. Raport wskazuje, że największy krótkoterminowy potencjał gospodarczy drzemie w warstwie aplikacyjnej, ale strategiczne znaczenie mają warstwy sprzętowe, infrastrukturalne i software’owe – dziś silnie zdominowane przez zagraniczne podmioty.
- Podejście sektorowe – identyfikacja branż o najwyższym potencjale na podstawie wskaźników gospodarczych: przewag eksportowych, udziału w wartości dodanej czy zgodności z krajowymi specjalizacjami. Wśród wskazanych sektorów przemysłowych znalazły się m.in. przemysł spożywczy, motoryzacyjny, chemiczny, elektroniczny i meblarski, zaś w sektorze usług – transport, informatyka i telekomunikacja.
- Podejście oparte na wyzwaniach społecznych – AI jako odpowiedź na kluczowe problemy kraju. W tym ujęciu polityka powinna koncentrować się na rozwiązaniu złożonych wyzwań, takich jak ochrona zdrowia, bezpieczeństwo oraz energetyka. Każdy z tych obszarów wymaga zaangażowania różnych sektorów i koordynacji działań między administracją publiczną, biznesem i nauką.
Rekomendacje i wnioski
Autorzy raportu – Ignacy Święcicki i Jakub Witczak – podkreślają, że strategia AI nie powinna opierać się wyłącznie na wskazywaniu gotowych obszarów dofinansowania, lecz raczej na określeniu sposobu wyboru tych obszarów w sposób strategiczny, zgodny z długofalowymi celami gospodarczymi kraju.
„Zastosowanie w różnorodnych procesach narzędzi korzystających z algorytmów sztucznej inteligencji ma największy potencjał w zakresie krótkoterminowego wzrostu produktywności firm i całej gospodarki. Poziom cyfryzacji firm jest wciąż na niezadowalającym poziomie, tymczasem wykorzystanie AI w przedsiębiorstwach może realnie decydować o utrzymaniu ich konkurencyjności. Zaniechania we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań opartych na AI mogą obniżyć konkurencyjność polskich podmiotów w zderzeniu z bardziej innowacyjnymi, zagranicznymi firmami oraz znacznie ograniczać ich przewagi eksportowe.” – wskazuje Jakub Witczak, analityk z zespołu gospodarki cyfrowej w PIE.
Z kolei Święcicki dodaje, że opracowane przez PIE podejścia mogą być podstawą do wskazania konkretnych celów i obszarów wsparcia dla administracji publicznej, stanowiąc impuls do dalszego dialogu i decyzji na poziomie politycznym.
„Państwa członkowskie UE od kilku lat tworzą krajowych plany działania w obszarze AI. W Polskim Instytucie Ekonomicznym proponujemy nowatorskie podejście, dające jednak nie tyle gotowe odpowiedzi, co wskazówki jak wybierać priorytetowe obszary wsparcia. W tym celu opracowaliśmy trzy możliwe do zastosowania podejścia w procesie identyfikacji kluczowych obszarów dla rozwoju AI w Polsce. Nasza koncepcja może być w kolejnym kroku wykorzystana do identyfikacji obszarów wsparcia i wyboru konkretnych celów. W tym sensie stanowi podstawę do dalszych prac oraz do decyzji podejmowanych na poziomie politycznym” – wyjaśnia Ignacy Święcicki, kierownik zespołu gospodarki cyfrowej w PIE.
Potrzeba politycznej decyzji
Raport PIE wpisuje się w szerszy, międzynarodowy trend – już 69 państw opracowało strategie rozwoju AI. Polska ma jedną z nich, przyjętą w 2021 r., lecz obecna dynamika rozwoju technologii wymaga jej gruntownej aktualizacji. Bez aktywnej polityki państwa, szerokiego zaangażowania interesariuszy i skoncentrowanych inwestycji Polska pozostanie konsumentem technologii, zamiast budować własną niezależność i innowacyjność w tej kluczowej dziedzinie przyszłości.