Instytut badawczy NASK uzyskał status Państwowego Instytutu Badawczego. W ten sposób Rada Ministrów wyróżnia instytuty badawcze, które wypełniają szczególne ważne dla państwa zadania i prezentują wysoki poziom prac badawczo-rozwojowych. – To potwierdzenie szczególnej roli NASK w procesach cyfryzacyjnych Polski. Wraz z rozwojem cyfrowego społeczeństwa i gospodarki przybywa nam obszarów badań i prac rozwojowych. Przybywa też wyzwań, przed którymi stoi państwo, zobowiązane do zapewnienia bezpieczeństwa obywateli i sprawności usług publicznych w erze cyfrowej – mówi dyrektor NASK Wojciech Kamieniecki.
Wśród działań, które stanowią podstawę nadania NASK statusu PIB jest prowadzenie Narodowego Centrum Cyberbezpieczeństwa, utworzonego w lipcu 2016 r. Jest to instytucja koordynująca działania, dotyczące bezpieczeństwa teleinformatycznego instytucji państwowych oraz przedsiębiorstw z branż kluczowych dla funkcjonowania państwa (np. energetyka, transport, ochrona zdrowia, zaopatrzenie w wodę pitną, bankowość). Jednocześnie Centrum pełni rolę krajowego punktu kontaktowego, współpracującego z analogicznymi ośrodkami w pozostałych państwach członkowskich UE. “Poziom zaawansowania technik teleinformatycznych oraz złożone powiązania niemal wszystkich sfer życia z internetem sprawiają, że bezpieczeństwa nie da się zapewnić wyłącznie tzw. twardymi środkami zabezpieczeń, czyli za pomocą odpowiedniego sprzętu i oprogramowania. Przekraczałoby to jakikolwiek budżet, o ile w ogóle byłoby wykonalne.
Dlatego Unia Europejska zwraca się w kierunku rozwoju środków “miękkich”, to znaczy rozwoju kompetencji personalnych, wymiany doświadczeń i wczesnego ostrzegania. Temu służy międzysektorowa współpraca, koordynowana przez Narodowe Centrum Cyberbezpieczeństwa” – wyjaśnia dyrektor NASK. Chodzi o to, aby instytucje i firmy dzieliły się informacjami o zaobserwowanych zagrożeniach i dzięki temu wspólnie wypracowywały środki zaradcze oraz ostrzegały się wzajemnie. Do Narodowego Centrum Cyberbezpieczeństwa został włączony zespół CERT Polska, działający w NASK od 1996 r. To zespół ekspertów badających przypadki naruszeń bezpieczeństwa w Polskim internecie. CERT Polska prowadzi też prace nad neutralizacją zagrożeń, np. opracowuje sposoby deszyfrowania danych, zaatakowanych przez ransomware, czyli wirusy blokujące komputery i służący do wymuszania okupów od firm i osób prywatnych. CERT Polska wydaje również ostrzeżenia przed nowymi zagrożeniami i pomaga ofiarom cyberataków oraz organom ścigania.
Jednak podstawowym zadaniem NASK od początku istnienia jest prowadzenie badań naukowych oraz opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. Przykładem jest międzynarodowy projekt SISSDEN, którego celem jest wypracowanie metod i zbudowanie sieci stacji pomiarowych do monitorowania aktywności botnetów, rozsyłających spam i wirusy w obrębie Unii Europejskiej. Międzynarodowym projektem, finansowanym w ramach programu ramowego UE Horyzont 2020, kieruje NASK, a uczestniczą w nim instytucje naukowe i firmy z branży telekomunikacyjnej z całej Europy. Status Państwowego Instytutu Badawczego poszerza możliwości aplikowania o granty badawcze.
W NASK prowadzone są również działania edukacyjne i badania społeczne, związane z wpływem nowoczesnych technologii na społeczeństwo.
„Jednym z większych tego typu projektów jest ogólnopolskie badanie sposobów korzystania z internetu przez dzieci i młodzież. W ubiegłym roku odbyła się druga edycja tych badań, obejmująca swoim zasięgiem reprezentatywną próbę młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej z całej Polski. Badania miały na celu sprawdzenie m.in. w jakim wieku dzieci zaczynają korzystać z internetu, od kogo uczą się zasad postępowania w sieci, do czego używają internetu w szkole i w czasie wolnym oraz jakie zagrożenia widzą w swoim cyfrowym otoczeniu” – mówi Wojciech Kamieniecki.
Zespoły naukowców i inżynierów w NASK pracują nad nowymi programami, poprawiającymi bezpieczeństwo w sieci, w tym np. nad filtrowaniem treści szkodliwych, takich jak nawoływanie do przemocy. W Pracowni Biometrii trwają prace nad systemami do rozpoznawania rysów twarzy, z których korzystać będzie policja. Ponadto w strukturach NASK działa jedyny w Polsce zespół reagujący na nielegalne i szkodliwe treści w internecie Dyżurnet.pl. Jest to zespół zrzeszony w międzynarodowym stowarzyszeniu INHOPE, którego celem jest przeciwdziałania dystrybucji materiałów przedstawiających seksualne wykorzystywanie dzieci oraz współpraca przy analizie obecnej w sieci tzw. pornografii dziecięcej w celu identyfikacji sprawców i ofiar. Te działania prowadzone są wspólnie z polskimi i międzynarodowymi organami ścigania.
Projektem, który łączy w sobie działania infrastrukturalne, społeczne i edukacyjne jest realizowany od roku przez NASK, na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji, pilotaż programu Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej. W objętych pilotażem 36 placówkach NASK uruchomił w ciągu roku dostęp do internetu z wysoką przepustowością, wdraża lepsze parametry funkcjonalności sieci, wprowadza nowoczesne mechanizmy bezpieczeństwa teleinformatycznego i ochrony przed niepożądanymi treściami, złośliwym oprogramowaniem oraz szereg inicjatyw i usług w zakresie popularyzacji bezpiecznego korzystania z Internetu oraz podnoszenia poziomu kompetencji cyfrowych uczniów i kadry pedagogicznej.
